,Is een cursus improviseren iets voor iedereen?

Er worden bij de improschool twee cursussen aangeboden improacteren en improcomedy.
Hoewel ik wil zeggen dat iedereen kan leren improviseren is het voor sommige mensen lastiger dan voor anderen. Daarbij is er ook nog een verschil tussen improacteren en improcomedy.

Algemeen
In het algemeen kan je zeggen dat je bij improviseren vooraf niet kan zeggen wanneer iemand het goed gedaan heeft. Dus als je weet dat jij heel graag van tevoren wil weten wanneer je het 'goed' doet is impro lastig.  Dit is omdat:
1: het vooraf stellen welke route tot garandeert succes gaat leiden iemand de mogelijkheden ontzegt om nieuwe creatieve verhalen te ontdekken. Het is contraproductief.
2: de didactiek van improvisatietheaterlessen is per definitie procesgericht. Je kan pas sturen als het eerste element gedefinieerd is.
3: omdat het skill en niet kennis gedreven is leer je het door actief te improviseren niet door er van tevoren over te praten en zo valse zekerheden aan te brengen die je gedurende de scene niet waar maakt.

Improcomedy
Improcomedy gaat snel en is heel cerebraal; snel denken en schakelen en je eigen idee loslaten ten furore van het verhaal wat bij elkaar gedefinieerd wordt. Voorbeeld: A definieert een herder met schapen en B een drukke stad, dit lijkt elkaar tegen te spreken en wanneer beide spelers vasthouden aan hun associatieraamwerk krijg je ruzie. Maar als je omarmt dat een schaapsherder schapen hoedt in een stad krijg je een nieuwe unieke situatie.  Sommige mensen vinden het lastig of vervelend om hun eigen idee los te laten. Voor impro is het essentieel dat je jezelf ervan overtuigt dat je die stap moet zetten.
Daarnaast is het belangrijk dat je goed kan/wil luisteren en zien wat voor aanbod er bewust of onbewust gemaakt wordt. Want het publiek ziet dat aanbod ook en schept daar verwachtingen uit (evenals je medespelers).  Wanneer je sensorisch beperkt bent op een van deze gebieden is het hoewel niet onmogelijk wel lastiger omdat je dan sneller blokkeert wat gedefinieerd is. Bijvoorbeeld: in een scene is gedefinieerd dat een man met tegenzin in een schoenenwinkel werkt. Wanneer dan iemand op komt en definieert dat deze man met veel plezier bij de belastingen werkt is de scene stuk.

Impro acteren
Improacteren is wat rustiger en minder cerebraal  dan improcomedy maar komt met zijn eigen haakjes. Tijdens improacteren leer je te improviseren vanuit wat je in het hier en nu voelt (i.p.v. denkt zoals bij improcomedy). Sommige mensen vinden dit onprettig of komen niet goed bij hun eigen gevoel. Het is natuurlijk een theatercursus en geen speltherapie. Hoewel dit een zeer waardevolle bijvangst kan zijn moet het het bijvangst doel van 1 cursist niet het tempo van de cursus voor de groep onnodig vertragen. Bovendien zijn de docenten niet psychotherapeutisch onderlegd dus die gaan niet aan mogelijk blokkerende trauma's plukken.
Tijdens improacteren krijgen de cursisten ook een fysieke methode aangeleerd waarmee ze hun bewegingspatroon kunnen aanpassen om zo te transformeren naar een ander personage. Door een nieuw bewegingspatroon in te zetten veranderd ook je waarneming van je omgeving. Bijvoorbeeld: wanneer je alles tegelijkertijd probeert te zien en je niet focust op 1 ding tegelijkertijd veranderd wat je in het hier en nu voelt, hetzelfde gebeurt als je strak en zonder afleiding naar 1 ding per keer kijkt. In mijn ervaring ervaren veel deelnemers met een autismespectrum stoornis dit anders. Dat kan tijdrovende argumentaties en zelfs conflicten geven. Want de docent zegt dat iets zo is wat zij niet zo ervaren.  Hetzelfde kan gebeuren als zo iemand telkens zekerheid wil hebben over een nog te improviseren resultaat voordat die begint met spelen/improviseren. Hierdoor kan in het slechtste geval zo iemand exorbitant veel meer tijd vragen waardoor er minder tijd is voor de begeleiding van de andere spelers. Wanneer zo iemand ook nog eens niet transparant is over zijn of haar stoornis en zich niet bewust is van de grotere hoeveelheid begeleidingstijd die hij/zij inneemt maakt dit dat de andere groepsleden (en soms de docent) een intolerantie krijgen ten opzichte van deze persoon.
Mijn advies is dan ook altijd heb je iets wat in de weg kan zitten wees transparant, zo creëer je draagvlak en kan er heel veel.

Ik hoop dat dit helpt in het maken van je keuze.

Om te voorkomen dat dit heel erg een jamaar blog wordt hier nog een lijst met dingen die impro kunnen versterken:
1: minder faalangst ervaren
2: beter in contact komen met wat je voelt of denkt
3: en daar vanuit durven keuzes maken en definiëren
4: goed luisteren en observeren
5: hard lachen om je eigen fouten (en daardoor een bijzondere saamhorigheid met de cursusgroep ervaren)
6: beter kunnen schakelen in onzekere situaties
7: je gesteund voelen door anderen in je onzekere zoektocht naar een goed verhaal
8: jezelf ander gedrag kunnen aanmeten
9: omdenken
10: je kan er een aimabele en benaderbare leider van worden

Een theaterdocent heeft verschillende rollen nog even los van wanneer hij zelf een rol speelt. Ik heb het hier over de inmiddels vijf  verschillende rollen die een docent kan aannemen in het leerproces van een groep.
In het boek 'spelen is de kunst 'het handboek voor de theaterdocent van Lidwine Jansens beschrijft ze de volgende. De docent als:
De inspirator. zet verbeelding aan het werk. Hieronder valt
                         de observator observeert de groep om de kwaliteit van iedere speler te ontdekken
                        de procesbegeleider observeert en stuurt betrokkenheid bij de les en stuurt de dynamiek
De instructeur de klassieke docent die een te behalen doelt stelt en uitlegt hoe dat doel is te bereiken.      
             De instructeur houdt zich ook bezig met lensontwerpen, organisatie van groepen en lange leerplannen
De medespeler zoekt vanuit het perspectief van een medespeler naar dynamiek, kan uitdagen om flow
              te creëren maar ook grenzen bewaken. Zelf sta ik hier iets anders in de de schrijfster en vind vooral     
              geve van inspiratie en stimulans belangrijk. Maar het is een nuttige rol die je als docent even laat
              ervaren  wat je kan binnen de kaders van je eigen opdracht (soort 360 graden met jezelf).
De regisseur   stuurt naar een eindproduct zonder het proces van de leerlingen uit het oog te verliezen door
                     de toeschouwer mee te nemen (bijvoorbeeld met kijkvragen).
De recensent is een beoordelaar en legt het spel langs een duidelijk vooral uitgelegde lijst criteria die helder
                    zijn voor de leerling.

Annekdote
Die laatste rol is voor mij persoonlijk een lastige. Hoewel ik als docent C.K.V. op het V.O. constant n.a.v. de exameneisen moet beoordelen doe ik dit in mijn cursussen en workshops te weinig. Bij een beginnerscursus ga ik dit vaak uit de weg omdat je vooral cursisten tot spel wil stimuleren. Ik ben hier wel eens te lang in blijven hangen terwijl om mij heen wel geluiden van andere recente druk op mij uitvoeren. Daardoor wordt het een hongerig monster wat te lang in een kooi heeft gezeten. Wanneer cursisten vervolgens een ambitie neerzetten op basis van de stimulerende docent (inspirator, regisseur, medespeler en instructeur) vind ik me geconfronteerd met een product wat met veel ambitie (en marketing is neergezet) maar niet de basis kwaliteit heeft om aan die ambitie te voldoen. Een docent kan dit ook zien aan een groep die sterk inzet op veiligheid en niet confronterend durft te zijn in hun feedback. Dan kan dit ; monster' er ineens uitbreken en toen was ik dus te laat. Dus mijn les en tip is: voedt het monster ad en toe. Negeer de recensent niet.  Maak eens een beoordelingsblad, laat ook cursisten wennen aan het beoordeeld worden. En vraag om toestemming en als die niet komt dan kan je altijd afstand nemen want niemand heeft iets aan een verzuurde docent die op zijn lip zit te bijten.

Impro in je relatie
Na het lezen van deze blog weet je waarom je juist zón leuke relatie hebt of juist niet.
 
Bij impro comedy is het doel toch vaak om het publiek te laten lachen en er wordt het hardst gelachen wanneer: er een patroon ontstaat, de spelers zich bewust zijn van dat patroon en er mee gaan spelen. Dan krijg je een lach of zelfs een rollach een lach op een lach die als een golf aanspoelt.

Voorbeeld: speler A hoest hard per ongeluk omdat hij zich net (in het echt) verslikt heeft. Op dat moment mime’t speler B dat een raam open klapt en er een koude wind naar binnen waait. Twee dingen die nog toevallig kort op elkaar ontstaan.
De ervaren impro spelers snappen dat dit ‘een game’ kan worden - een spelpatroon in het spel-  en herhalen het. Speler A hoest weer en jawel speler B mime’t  het openwaaiende raam. Het publiek grinnikt en de verwachting is duidelijk. Nu kunnen ze ermee gaan spelen.
Ik geef één voorbeeld van wat kan gebeuren maar er zijn talloze voorbeelden.  Verderop in de scene is speler A in gesprek met speler C, speler C hoest en beide kijken naar het raam. Er gebeurd niks. Je voelt een soort teleurstelling in het publiek. Het publiek denkt dat de spelers het vergeten zijn maar in werkelijkheid spelen ze met de verwachting. In de laatste dialoog van de scene zien we speler A en B met elkaar op de vloer  (u weet nog speler B deed het raam open). Speler B moet hoesten, maar hij kan niet hoesten én het open waaiende raam mime’en. Publiek lacht want die ziet het probleem. Daarom komt nu briljant oplettende speler C die het open waaiende  raam mime’t. En de rollach is daar. Einde scene.

In een leuke relatie heb je vaak ook dit zelfde mechanisme. Er zijn talloze vaste actie-reactie patronen waarmee tussen jou en je (meespelende)partner waar je mee kan spelen. Wanneer mijn vrouw bijvoorbeeld verheugd verteld dat ze weer kroketten hadden op het werk begin ik te zingen: ”ik vreet alleen nog maar kroketten…”waarna mijn vrouw de zin afmaakt met:”..van de snackbar om de hoek”. Dit maakt de chemie in de relatie. Het spelen met voorspelbaarheid.
Dit geld trouwens niet alleen in relatie met je partner maar bevestigd ook heel goed de chemie tussen jou en je collega’s.  Precies om deze reden wordt impro comedy/theatersport ook vaak gebruikt als teambonding.  Let er maar eens op welke patronen herken jij in je relaties?